We hebben allemaal de extreme droge zomer van 2018 meegemaakt. Dorre grasvelden, lege beekjes, een sproeiverbod voor de landbouw en hier en daar zelfs dode bomen. Het grondwater staat op veel plekken in Nederland lager dan normaal, vooral in het oosten.
Men ging ervan uit dat het in de herfst en winter wel weer voldoende zou gaan regenen. Dat is helaas niet gebeurd. Tot ver in november bleef het vorig jaar warm en droog. Eind februari werd alweer bijna de 20 graden aangetikt.
Oorzaak droogte
In Nederland maken we wel vaker droge periodes mee. Dat zijn een paar weken waarin het niet of nauwelijks regent. Zowel in de winter en zomer gebeurt dat wel vaker. Wat niet vaak voorkomt is dat het veel weken achter elkaar of zelfs maandenlang amper regent. In 2018 regende het tussen eind mei en begin augustus eigenlijk helemaal niet. Zo’n lange periode zonder regen was zelfs in het record droge jaar 1976 niet voorgekomen. Ook scheen in 2018 de zon zo veel, dat veel vocht verdampte en de grond snel uitdroog.
De oorzaak van het langdurige droge weer ligt aan de positie van drukgebieden. In Nederland zijn de zomers vaak koel en redelijk nat, omdat er lagedrukgebieden vanaf de oceaan naar ons toe bewegen. Boven de Middellandse zee zijn er ’s zomers vaak hogedrukgebieden die voor mooi weer zorgen.
Sinds vorig jaar is die verdeling anders. Boven Scandinavië en Oost-Europa bevinden zich of ontstaan telkens nieuwe hogedrukgebieden. Soms zijn deze van heel grote omvang en blijven ze lang liggen. Daardoor ontstaat een aanhoudende oostenwind die voor warme en droge lucht zorgt in Nederland.
Waarom de positie van de hoge- en lagedrukgebieden is veranderd kan meerdere oorzaken hebben, zoals oceaanstromingen en klimaatverandering. Het is bekend dat de aarde opwarmt. Op de Noordpool smelt het ijs snel en trekt het zich steeds noordelijker terug. Daardoor worden de verschillen in temperatuur tussen de Noordpool en de Evenaar steeds kleiner. Temperatuursverschillen zijn juist de aanjager voor het ontstaan van wolken en lagedrukgebieden.
Droogte in 2019
Wordt het in 2019 weer droog? Tot nu toe verloopt 2019 droger dan het afgelopen jaar. Dat komt omdat het in april zeer lang mooi weer is geweest en het niet veel heeft geregend. Het KNMI berekent de droogte vanaf april, omdat dan de planten beginnen te groeien en vocht uit de grond trekken. Vanaf half maart tot eind april is het nagenoeg droog gebleven. Begin mei heeft het wat geregend. In juni is er juist heel veel neerslag gevallen, vooral door een aantal plensbuien.
Het is lastig om het weer op lange termijn te voorspellen. Toch proberen sommige weersites voorspellingen te maken, zoals Accuweather. Die voorspelt dat er de komende maanden opnieuw weinig neerslag gaat vallen. Maar in tegenstelling tot vorig jaar zou er wel vaker kans zijn op een paar buien.
Ondanks de paar buitjes die hopelijk voor de natuur (en onszelf) de komende maanden af en toe zullen vallen, zullen deze niet de droogte oplossen. Het tekort van vorig jaar is nog lang niet weggewerkt en zal waarschijnlijk nog verder oplopen. Ook de natuur heeft veel water nodig om van de schade van vorig jaar te herstellen.
Campagne drinkwaterbedrijven zuinig watergebruik
De natuur lijdt als eerste onder de droogte. Beekjes komen droog te staan en de kwaliteit van het nog aanwezige water wordt slechter. Ook het grondwater komt steeds lager te staan waardoor de wortels van bomen er niet meer bij kunnen en het bodemleven zich dieper de grond intrekt. Dat heeft weer gevolgen voor (jonge) vogels die hun voedsel vaak uit de bodem halen.
Blijft het steeds droog of valt er niet genoeg neerslag, dan mag bij een dreigend watertekort de landbouw het land niet meer besproeien met oppervlakte- of grondwater. Veel boeren hebben hierdoor vorig jaar grote schade geleden.
Wij mensen kunnen doorgaan met water gebruiken totdat de voorraad echt op is. Drinkwater wordt voor 60% uit grondwater gehaald en voor 40% uit oppervlaktewater zoals rivieren. Ook het IJsselmeer biedt nog een redelijke voorraad zoet water. Blijft de regen uit en daalt het waterpeil steeds verder, dan wordt de roep om zuinig watergebruik steeds groter.
Drinkwaterbedrijven in Nederland willen mensen attent maken op hun watergebruik. Vooral bij droogte is het belangrijk dat men zuinig omgaat met water.
Tips zuinig gebruikmaken van water
Er zijn veel manieren hoe je minder drinkwater kunt gebruiken. Minder water gebruiken is niet alleen beter voor het milieu, maar ook voor je portemonnee en – als je die hebt – je tuin! Het is eigeinlijk helemaal niet moeilijk om slimmer met water om te gaan. Lees hieronder de tips.
In de badkamer
Elke dag hebben we water nodig in de badkamer om te douchen. Dat kost best veel water. Een douchebeurt verbruikt gemiddeld al gauw 70 liter.
Veel mensen hebben geen idee hoeveel water hun douche verbruikt. De meeste douches laten ongeveer 10 tot 12 liter per minuut door. Maar er zijn veel douchekoppen waarmee je net zo fijn mee kunt douchen maar die toch minder water verbruiken. Door nieuwe technieken merk je nauwelijks verschil! Bekijk de pagina waterbesparende douchekop met alle informatie.
Overigens hebben steeds meer mensen een regendouche die nog luxer en aangenamer is, maar deze douches verbruiken zeer veel water! Voor de bewuste mensen zijn er alternatieven zoals zuinige regendouches.
In de tuin
Regenwater opvangen
Het is een gekke tegenstelling: terwijl de grond en de planten graag een slokje water lusten, lozen wij al het regenwater dat op onze daken valt op de riolering. Dat is hartstikke zonde! Regenwater is het beste water voor je planten. Het heeft een hogere temperatuur dan leidingwater en bevat minder kalk en andere stoffen waar veel planten niet van houden.
Plaats dus een regenton! Een aantal handige tips:
• Kies een goede plek voor je regenton
Kies een regenpijp waar veel water doorheen komt van een zo groot mogelijk dak. Het dak van een schuurtje levert minder water dan het dak van je woonhuis.
Houd ook rekening met de plek waar de regenton komt te staan. Kies het liefst een plek in de schaduw zodat het water niet kan opwarmen en lang goed blijft.
• Kies het juiste volume
Regentonnen zijn in verschillende groottes te koop. Heb je een kleine tuin? Dan is misschien een kleine regenton van bijvoorbeeld 100 liter genoeg. Als je een grote tuin hebt of veel plantenbakken dan is het handig om een zo groot mogelijke regenton te plaatsen.
Het is ook mogelijk om meerdere regentonnen aan elkaar te koppelen.
Tip: de regenton moet hoog staan zodat je er een gieter onder kunt zetten of een slang aan kunt maken. In plaats van een plastic voetstuk, die vaak prijzig zijn, kun je ook oude stoeptegels opstapelen en hergebruiken.
Meer weten hoe je een regenton kunt aansluiten op de regenpijp?
→ Regenton makkelijk aansluiten op de regenpijp
Droogtebestendige planten
Een regenton is handig voor enkele planten of plantenbakken, maar niet voor een hele tuin. De regenton raakt dan snel leeg waardoor je geen ‘appeltje voor de dorst’ hebt in een lange droge periode. Daarom is het handig om ook een aantal planten te hebben die het goed doen in droge grond.
Daarbij is te denken aan planten die het goed doen op bijvoorbeeld zandgronden, hooggebergtes of prairies. Deze planten kunnen vaak water opslaan in hun bladeren of wortels. Door je tuin hiermee (deels) in te richten heb je plezier van een altijd groene tuin en kun je water geven zowat vergeten. Ook is het onderhoud vaak beperkt.
Siergrassen
Veel siergrassen groeien goed op een droge grond. Je hoeft volwassen siergrassen dus nooit water te geven! Als het gras in het najaar is uitgebloeid kunnen de stengels worden afgeknipt, zodat in het voorjaar weer nieuwe grassprieten groeien. De plant blijft op z’n plek, heeft geen diepe wortels en groeit langzaam iets breder.
Dit zijn grassen voor in de droge grond:
- struisriet (verlangt meestal zonnige plek, inheems, hoogte tot 1,5 m)
- Chinees riet (zon of halfschaduw, zon, hoogte 1,5 meter)
- pijpestrootje (hoogte 1 meter)
- lampenpoetsergras (zon, hoogte 1 meter)
Siergrassen zijn winterhard en bloeien in de loop van de zomer.
Bron: Intratuin
Vaste planten
Er zijn ook veel vaste planten die goed tegen droogte kunnen. Hieronder staan wat voorbeelden.
• Sedum
Een vetplantje dat in het voorjaar groeit, in de herfst prachtig bloeit en ’s winters afsterft om weer nieuwe sprieten te maken. Sedum is ook een ideaal plantje om platte daken ’s zomers koeler te houden wat tot 70% bespaart op de airco.
• Zonnehoed
Mooie bloem, oorspronkelijk uit de prairies van Noord-Amerika. Kan dus goed tegen droge grond. Van origine rood-roze bloem, die inmiddels in meerdere kleuren te krijgen is. Houdt van zon en bevat medicinale stoffen (echinacea). De bloem trekt ook bijen aan.
• Schoenlappersplant
Bloeit vroeg in het voorjaar (maart tot mei) en is aantrekkelijk voor bijen en andere insecten. Heeft stevige bladeren. Doet het goed in de schaduw zowel op droge als vochtige grond.
• Bloembollen
Wie wil er geen mooie bloemen in de tuin? Bloembollen slaan water op zodra het beschikbaar is. Na de bloei neemt een bloembol water op en energie via de bladeren. Dit wordt opgeslagen zodat de bol het volgende voorjaar weer kan bloeien. Slim!
Let goed op de plantdiepte. In het algemeen moeten bloembollen net zo diep geplant worden als twee keer de grootte van de bol. Tulpen moeten zo’n 20 centimeter diep geplant worden. Staan bloembollen te ondiep, dan zijn ze kwetsbaarder tijdens droge periodes.
• Meer
Online zijn nog veel meer planten te vinden die goed tegen droogte kunnen. Of vraag om advies bij je tuincentrum!
Gazon
Heb je een gazon? Het grasveldje krijgt in de meeste tuinen het meeste water. Toch zijn er manieren om met minder water net zo’n mooi gazon te houden!
Lengte / maaien
Gras wordt aangeraden te maaien op zo’n 3 tot 4 centimeter. Maar in droge en warme periodes kan het slimmer zijn om het gras een aantal centimeters langer te laten groeien. Daardoor is de grond beter beschermd tegen uitdroging. Ook gaat gras minder snel groeien als je het minder maait. Je hoeft dan veel minder water te geven.
Maai niet meer dan 1/3 van de lengte per keer. Heb je het gras langer laten groeien en wil je het toch weer korter hebben (omdat je dat graag wilt omdat het beter is, er mooier uitziet, of wanneer het weer flink gaat regenen), maai het dan twee keer.
Geef je gazon ook wat voedingsstoffen, zoals compost of mestkorrels in het voorjaar en eventueel ook in juli. Dat verbetert de structuur van de bodem zodat deze beter vocht vast houdt en het maakt je gras sterker.
Tuin water geven
Water geven lijkt zo simpel, maar wanneer en hoe kun je dat op een zuinige manier doen?
Hoe vaak water geven?
In het algemeen is het bij warm weer in de zomer voldoende om de planten – die water nodig hebben – om de drie dagen water te geven. Geef je ze vaker water, dan worden planten een beetje lui. Ze gaan dan minder moeite doen om zelf naar water te zoeken en kunnen zo minder goed tegen droogte.
Wanneer water geven?
Een nationale plantenfluisteraar is er niet, maar planten vertellen je veel over wat ze tekortkomen. Gele bladeren duiden op een tekort aan een voeding, mineraal of water. Vlekken op de bladeren duiden op een ziekte, aanval van insecten of bacterie.
Wat betreft droogte kunnen planten best wel wat hebben. Een beetje geel in de bladeren is weliswaar een teken dat de plant wel een slokje water lust, maar nog geen reden tot paniek. Pas als planten helemaal slap gaan hangen of veel bladeren verliezen is het echt tijd om ze water te geven.
Plantenbakken
Bloempotten en plantenbakken staan boven de grond en drogen relatief snel uit. Deze moet je goed in de gaten houden. Bij hele hoge temperaturen kun je de bakken in de schaduw zetten zodat ze minder snel uitdrogen. Dat is ook handig voor de thuisblijvers als je op vakantie bent!
Geef potten en bakken de juiste hoeveelheid water totdat het de bodem heeft bereikt en het een beetje uit de pot komt stromen.