Laatst bijgewerkt: 2 september 2024

Hr-ketel en cv-installatie zuinig afstellen

De hr-ketel en cv-installatie zuinig afstellen, is dat wel nodig? Veel mensen weten niet dat hun hr-ketel en radiatoren veel zuiniger werken als ze goed zijn afgesteld. Door een slechte afstelling is het gasverbruik hoger dan nodig. Hoe zit dat?

Het heeft te maken met de verdeling van het verwarmingswater. Dit is meestal niet ingesteld, waardoor de ketel moeite heeft om alle radiatoren goed warm te kunnen krijgen. Daardoor kun je problemen in huis ervaren, zoals dat sommige kamers slecht opwarmen of juist veel te warm worden.

Het oplossen van dit probleem heet waterzijdig inregelen. Dit is een moeilijk woord voor het afstellen van alle radiatoren, zodat de hr-ketel het verwarmingswater makkelijker door alle radiatoren kan laten stromen. Zo wordt tot wel 20% gas bespaard en soms zelfs meer. Op deze pagina lees je wat het precies is en hoe je dit probleem kunt aanpakken.

Een hoog gasverbruik door slechte afstelling

Waarom verbruiken veel cv-installaties meer gas dan nodig? Op het plaatje hiernaast zie je een simpele uitleg. De hr-ketel pompt warm verwarmingswater naar de radiatoren toe. Maar er is iets geks te zien. De radiatoren dichtbij de ketel worden goed warm. Radiator nummer 3, het verst van de ketel vandaan, wordt niet goed warm. Hoe komt dat?

In alle radiatoren en in de cv-buizen zit heel veel water. Als de cv-ketel gaat pompen, komt het water in beweging. Als de doorstroom bij de radiatoren niet is afgesteld, stroomt het water de natuurlijke gang: water stroomt dan de weg van de minste weerstand. Het water wil het liefst de kortste kringloop stromen. De eerste radiator, het dichtst bij de ketel, vormt het makkelijkste rondje wat het water kan stromen. Door deze radiator stroomt dus het meeste water. Elke radiator verder van de ketel af ontvangt minder water en wordt dus langzamer warm.

Het kan zijn dat je er niks van merkt. Installateurs zetten namelijk de brander en de pomp van de cv-ketel op een zo hoog mogelijke stand. Zo kan de ketel harder pompen en met een grotere vlam branden. Daardoor krijgen dus ook de ‘zwakste’ radiatoren toch genoeg warm water. Het gevolg is wel dat er veel meer gas wordt verbruikt. Deze kosten betaalt iedereen onbewust via de energierekening. En dat zijn elk jaar vele honderden euro’s!

Waterzijdig inregelen

Veel technici en installateurs roepen dat de cv-ketel alles zelf regelt en dat er niets hoeft te worden afgesteld. Dat is dus onjuist! Het enige wat een cv-ketel kan, is harder of zachter branden en pompen. De ketel kan niet bepalen hoeveel water elke radiator nodig heeft.

Hoe zachter een hr-ketel brandt, hoe zuiniger. De gasvlam krijgt dan de tijd om de warmte goed over te dragen aan het verwarmingswater. Maar als jouw installatie niet of slecht is afgesteld, moet de ketel juist harder branden. Anders krijgen bepaalde radiatoren niet genoeg warm water en blijft die ruimte te koud.

Als de doorstroming bij de eerste radiator, dichtbij de ketel, langzamer wordt. Deze wordt dan niet meer gloeiend heet, maar blijft nog steeds heel warm. Omdat door deze radiator iets minder water stroomt, gaat er juist meer water door de andere radiatoren! Op deze manier zorg je dat door alle radiatoren de juiste hoeveelheid water stroomt. Zo kan het verwarmingswater uit de ketel veel makkelijker alle ruimtes in huis bereiken zonder dat de cv-ketel daar extra moeite voor hoeft te doen. Dit heet waterzijdig inregelen en bespaart tot 20% op je verwarmingskosten.

Kosten en besparing waterzijdig inregelen

Wat kost waterzijdig inregelen en wat levert het op? De besparing van waterzijdig inregelen is ongeveer 15 tot 20% op je verwarmingskosten. Dat is voor een gemiddelde woning ongeveer € 230,- aan gas per jaar (bij een gasprijs van € 1,30 per kuub).

Wil je het inregelen laten uitvoeren door een installateur? De meeste installateurs regelen in via de radiatorkranen. Daarom is het nodig dat alle radiatoren zo’n inregelbare kraan hebben. Is dat niet het geval? Dan moeten deze gemonteerd worden. Dat kost enkele tientjes per kraan en een aantal uren werk. Een gemiddelde woning heeft niet meer dan 10 radiatoren. Deze laten inregelen door een installateur kost om en nabij de € 1000.

Zelf inregelen is ook mogelijk. Hieronder vind je een uitleg hoe je dat kunt doen.

Wat is handig bij waterzijdig inregelen?

Bij het waterzijdig inregelen controleer je de temperatuur van de radiatoren en de cv-leiding. Zo kom je te weten of het verwarmingswater overal goed stroomt en elke radiator warm genoeg wordt.

Gebruik hiervoor een infrarood thermometer. Deze is bij veel winkels te koop waaronder bol.com.

Zorg dat de ketel een tijdje continu blijft branden. Laat bijvoorbeeld een deur open staan.

Richt de thermometer op de radiatoren. Meet de temperatuur daar waar het water binnenkomt en waar het de radiator verlaat. Voor een correcte meting kun je een stukje ondoorzichtig plakband of tape plakken, zodat de meetstraal niet weerkaatst wordt via het metaal van de radiator.

Hoe kun je zelf waterzijdig inregelen?

Het is mogelijk het waterzijdig inregelen zelf te doen. Als je alle temperaturen hebt gemeten, weet je hoe goed of slecht het is gesteld met jouw cv-installatie. Te grote afwijkingen in de temperaturen betekent dat er veel te verbeteren is!

Stel dat bij één radiator het verwarmingswater met 70 graden binnenkomt en de radiator met 60 graden verlaat. Dat betekent dat het water te snel stroomt. Bij 70 graden is het goed als het water de radiator verlaat met een temperatuur van ongeveer 50 tot 55 graden.

Bij lagere temperaturen brandt de ketel meestal langzamer. Dan mag het temperatuurverschil wat kleiner zijn, bijvoorbeeld: 42 graden erin en 30 graden eruit.

Aanvoer temp.	Retour temp.	Verschil (▲)
80°C	60°C	▲ 20°C
70°C	52,5°C	▲ 17,5°C
60°C	45°C	▲ 15°C
50°C	37,5°C	▲ 12,5°C
40­°C	30°C	▲ 10°C

 

 

 

Het makkelijkst is om de radiatoren in te regelen met het voetventiel. Op de afbeelding met de radiator hierboven is een soort voetventiel te zien. Het is een onderdeel aan de ‘uitgang’ van de radiator waarmee je de doorstroom kleiner of groter kunt maken. Zo komt er meer of juist minder water door de radiator en kun je hem correct afstellen. Dit lukt met een standaard inbussleutel/zeskantsleutel.

Door het voetventiel met de inbussleutel rechtsom te draaien, sluit het ventiel zich en gaat het water langzamer stromen. Draai een klein stukje en meet na een aantal minuten opnieuw.

Er is een cv inregelkit te koop bij bol.com. Daar krijg je verschillende thermometers en een uitgebreide handleiding met informatie en tips.

Zelf inregelen met radiatorkraan

Het is ook mogelijk zelf de radiatoren in te regelen met de radiatorkraan. Hieronder staat wat handige informatie.

Voor het inregelen met de radiatorkraan is vaak een speciale inregelsleutel nodig. Hieronder hebben we wat voorbeelden. Uitzondering zijn bijvoorbeeld bepaalde radiatorkranen van Danfoss; die zijn met de hand in te regelen.

Truc: radiator inregelen zonder gereedschap

Kun je de radiator niet inregelen op de radiatorkraan? En is er ook geen voetventiel? Dan is er een truc. Verschillende installateurs laten op YouTube zien hoe je zonder gereedschap de radiator toch beter kunt afstellen!

Hierbij een voorbeeld van loodgieter Anouar uit Den Haag. Hij legt duidelijk uit hoe je dat zelf kunt doen. Bekijk het filmpje op Youtube !

Hoe kan de hr-ketel zuiniger met gas omgaan?

Tijdens de verbranding van gas ontstaat een rookpluim. Buiten zie je hem uit het schoorsteentje van je ketel komen. Dat is waterdamp. In waterdamp zit warmte. Een slimme Nederlander uit Limburg, Jan Deckers, kwam op het idee om deze warmte te benutten. Zo is de huidige hr-ketel ontworpen en in de loop van de jaren ’80 op de markt gekomen.

De hoogrendementsketel kan een deel van de warmte uit de waterdamp gebruiken voor de verwarming van je huis. Zo heb je dus met minder gas toch dezelfde hoeveelheid warmte. Dat voordeel is maximaal 11%. Maar hoe werkt dit dan precies?

Er is één manier om de warmte uit de witte rookpluim te halen. Dat is condensatie. Een bekend begrip in de natuurkunde. En eigenlijk niet zo moeilijk om te begrijpen.

Als je water in een pan kookt, gaan de watermoleculen steeds heviger bewegen bij het stijgen van de temperatuur. Ook de pan zelf warmt op. Na een tijdje begint er wat te borrelen. Deze zwevende watermoleculen zie je als damp langskomen.

De deksel op de pan is kouder dan de waterdamp. Zo koelt de waterdamp af. Het is niet warm genoeg om verder te blijven zweven. Daardoor zie je waterdruppels aan de onderkant van de deksel ontstaan. Dit is condensatie. Omdat deze waterdruppels warm zijn, warmt ook de deksel op.

In de hr-ketel gebeurt dit ook. Bij het verbranden van gas ontstaat ook waterdamp. Zweeft de hete waterdamp langs iets kouds, dan wordt een deel van de warmte die erin zit middels condens (de waterdruppels) bruikbaar voor de verwarming van je huis. In de hr-ketel is hier een warmtewisselaar voor ingebouwd.

Hier komt het waterzijdig inregelen om de hoek kijken. Dat is belangrijk om zuiniger te kunnen verwarmen. Zonder verschil in temperatuur ontstaat er namelijk minder condens. Bij een cv-systeem zie je altijd twee leidingen: door de ene pompt de cv-ketel het warme water naar de radiatoren. Nadat dit water door de radiatoren is gestroomd, gaat het door de andere leiding (de ‘retour’) terug naar de ketel. De temperatuur van dat afgekoelde water is van groot belang voor de zuinigheid van de hr-ketel.

Het verwarmingswater dat retour naar de ketel gaat, moet 10°C (bij vloerverwarming) tot 20°C (bij radiatoren) kouder zijn dan de temperatuur van het aangevoerde water. Dat wordt bereikt als alle radiatoren, allemaal op gelijkmatig en gepast tempo stromen. Ook moet de temperatuur van het retourwater niet hoger zijn dan 57°C. Na het waterzijdig inregelen zal dit ook bijna niet meer gebeuren.

Behalve een gelijkmatigere opwarming in je hele huis, biedt het waterzijdig inregelen dus ook als voordeel dat je hr-ketel gaat werken waar hij voor ontworpen is, namelijk op hoog rendement en zuinig. Je kunt dit verder verbeteren door de instellingen van je hr-ketel aan te passen zodat hij nog zuiniger gaat werken. Onderaan deze pagina vind je meer hoe je dat kunt doen.

Subsidie waterzijdig inregelen

Ondanks de zeer nuttige bijdrage wordt waterzijdig inregelen niet gesubsidieerd. Uitzondering is voor verenigingen van Eigenaren: Lees meer

Nog zuiniger verwarmen: hr-ketel goed instellen

Behalve waterzijdig inregelen levert ook het zuinig afstellen van je hr-ketel een besparing op. Dit kun je doen door de instellingen als het vermogen, de pompsnelheid en de temperatuur van het verwarmingswater aan te passen.

Hieronder vind je links naar filmpjes van installateur John Visser. Hij vertelt stap voor stap hoe je jouw ketel goed kunt instellen. Zo kun je direct met jouw ketel aan de slag. Het aanpassen van de instellingen kun je ook doen zonder waterzijdig inregelen, maar je loopt dan wel risico dat het opwarmen niet meer goed lukt.

1. Vermogen van de ketel

Het vermogen van de cv-ketel betekent eigenlijk niets anders dan de grootte/sterkte van de vlam in de ketel. Het vermogen heeft dus met kracht en snelheid te maken en wordt uitgedrukt in kiloWatt (kW).

Een hoog vermogen is nodig om alle kamers in een slecht geïsoleerde woning naar 20 graden te kunnen krijgen. Ook is een hoog vermogen nodig als het warme water niet gelijkmatig over alle radiatoren wordt verdeeld (niet waterzijdig ingeregeld).

In de meeste gevallen is een hoog vermogen dus niet noodzakelijk. Toch staan de meeste hr-ketels op het standaard vermogen, de fabrieksinstelling. Door dit te verlagen kun je gas besparen.

Het lijkt een beetje op koken. Als je gaspit halfhoog brandt, kook je zuiniger dan wanneer je dit op hoge vlam doet. Op hoge vlam gaat veel warmte naast de pan. Op een kleine vlam duurt het koken wat langer, maar de warmte krijgt meer tijd om overgedragen te worden op de pan. Het kost dus meer tijd, maar je bespaart gas (tot 60% volgens het Voedingscentrum).

Vermogen cv-ketel verlagen

Om meer gas te besparen, kun je dus proberen het vermogen van de hr-ketel lager te zetten. Doe dit in stapjes, bijvoorbeeld van 18 kW naar 14 kW. Lukt dat goed? Dan kun je nog lagere vermogens proberen. In de meeste gevallen gaat dit probleemloos. Bij goed geïsoleerde woningen is vaak het laagste vermogen (bijvoorbeeld 7 kW) al ruim voldoende.

Heb je een te laag vermogen ingesteld, dan merk je dat vanzelf. De kamer zal niet meer zo warm worden als je wilt. In dat geval kun je het vermogen weer wat hoger instellen. Geeft de ketel een foutmelding, dan druk je op de resetknop.

Welk vermogen het beste past, is een kwestie van uitproberen. Maar in het algemeen geldt: hoe lager, hoe zuiniger.

2. Pompsnelheid verlagen

Het doel van waterzijdig inregelen is dat het warme water rustiger door de radiatoren stroomt. Daardoor krijgt het de tijd om de warmte over te dragen aan de ruimte waar deze in staan. Dankzij het inregelen wordt het temperatuurverschil tussen het inkomende en uitgaande water van radiatoren groter. Het water gaat een stuk langzamer stromen.

Het is dus ook logisch dat de pomp van de hr-ketel langzamer gaat draaien. Vaak doet de ketel dat niet. Je moet de pompsnelheid dan zelf lager instellen. Dit verlaagt tevens het stroomverbruik en vermindert ruis in de cv-leidingen.

Lees in de handleiding of op internet hoe je de pompsnelheid kunt verlagen. Of bekijk hierboven de filmpjes met uitleg over bepaalde merken hr-ketels.

3. Temperatuur cv-water verlagen

De temperatuur van het cv-water, dus het circulerende verwarmingswater, speelt ook een rol in de zuinigheid. Hoe lager deze temperatuur, hoe zuiniger.

Vaak staat deze temperatuur op standaard 80°C graden. Bij oudere ketels zelfs 90°C. Deze temperatuur wordt gehaald als de temperatuur in huis meerdere graden verhoogd moet worden. Dus vroeg in de ochtend bijvoorbeeld, om je huis snel weer warm te krijgen.

Je kunt proberen deze temperatuur lager in te stellen. De radiatoren geven dan iets minder warmte af en het opwarmen duurt wat langer. Toch is dit vaak nog steeds genoeg om je huis warm te krijgen. Door radiatorventilators toe te voegen. verhoog je juist weer de warmteafgifte en versnel je de opwarming.

Op lagere temperatuur brandt de ketel zuiniger. Bijvoorbeeld bij 30°C retour stookt de ketel zo’n 11% zuiniger dan bij 60°C retour. Daarnaast ontsnapt bij lagere temperaturen minder warmte via de cv-leidingen. De meeste woningen worden ook goed warm met een cv-temperatuur tussen 60 en 70 graden. Bij goed geïsoleerde woningen zou 60 graden al meer dan genoeg moeten zijn. De extra tijd die het kost om je woning warm te krijgen is beperkt.

Sneller verwarmen op lage en zuinige temperatuur

Verwarmen met een lage temperatuur wordt de toekomst, want dat is energiezuiniger. Speciale radiatoren of vloerverwarming werken op een lage temperatuur. Gewone radiatoren hebben juist een hoge temperatuur nodig om ruimtes (snel) te kunnen verwarmen.

Wil je gewone radiatoren op een lagere temperatuur en dus zuiniger laten verwarmen? Dan kan een radiatorventilator daarbij helpen. Dit product is in Nederland uitgevonden en werkt heel eenvoudig: kleine ventilatoren halen meer warmte uit de radiator en maken deze dus krachtiger. Daardoor gaat het opwarmen van je kamer sneller en is ook een lagere en zuinigere cv-temperatuur mogelijk!

Lees meer over de radiator ventilator

Kapotte radiatoren opsporen

Met de infrarood thermometer kun je ook fouten in de installatie ontdekken. Helaas komt het regelmatig voor dat radiatoren verkeerd zijn aangesloten. Dat is het geval als een radiator onderin het warmst is. Dat is nooit goed. Heb je na de aanpassingen twijfels of er een radiator niet goed werkt? Schakel dan de hulp in van een expert.

Cv-ketel bijvullen en ontluchten

Als je bezig bent, kijk dan meteen even naar de druk van de cv-installatie. Is deze te laag (minder dan 1 bar), dan moet hij bijgevuld worden. Een te lage druk is de oorzaak dat radiatoren niet goed warm worden. Wist je dat je energie bespaart met een juiste cv-druk? Hoe je de cv makkelijk zelf bijvult, lees je op cv-ketel bijvullen.

Ook is het belangrijk dat de cv-installatie ontlucht is. Lucht veroorzaakt tikken in de leidingen. En lucht blokkeert de verspreiding van warmte over de radiatoren. Dat kost dus extra gas om je woning warm te krijgen. Het ontluchten is niet moeilijk. Lees hoe het werkt op cv ontluchten.

Maak je centrale verwarming nóg zuiniger!

Radiator ventilator	Cv-leidingen isoleren	Radiatorfolie
Sneller en goedkoper verwarmen met de radiator ventilator. Bespaar meer dan € 100 per jaar!	Isoleer zelf de leidingen van je cv die door onverwarmde ruimtes lopen. Bespaar € 2 per meter!	Bespaar tot ruim € 100 per jaar met onzichtbare radiatorfolie!
Bekijk radiator ventilator	Lees meer over cv buisisolatie	Bekijk radiatorfolie